Białystok i Podlasie wniosły swój wkład nie tylko w historię polskiego kina, ale także w dzieje światowej kinematografii. Warto o tym jak najczęściej przypominać, zwłaszcza, że w lutym obchodzimy dwie ważne rocznice: 12 lutego przypada 67 rocznica śmierci wybitnego dokumentalisty Dzigi Wiertowa, a 21 lutego – 18 rocznica odejścia aktorki Nory Ney.
Oboje urodzili się w Białymstoku lub jego okolicach. Oboje przez kilka lat mogli mijać się na ulicach naszego miasta. Kto wie? Może oboje znaleźli się choć raz na tym samym seansie w białostockim kinoteatrze Apollo?
Chcemy przedstawić bliżej Norę Ney i Dzigę Wiertowa, zapraszamy więc do obejrzenia dwóch ważnych w ich karierze filmów (“Córki generała Pankratowa” i “Człowieka z kamerą filmową”), szykujemy też kilka dodatkowych niespodzianek!
12 lutego 2021
miejsce i pora dowolna
Klasyka Kina online: Człowiek z kamerą filmową
Film dostępny na YouTube Old Films Revival Project
przed filmem polecamy prelekcję Andrzeja Lechowskiego
krótkie warsztaty Wojciecha Koronkiewicza z tworzenia szablonu z podobizną Dzigi Wiertowa:
oraz krótki film od Denisa Virena z Moskwy, gdzie na Cmentarzu Nowodziewiczym pochowany jest Wiertow
21 lutego 2021
miejsce i pora dowolna
Klasyka Kina online: Córka generała Pankratowa
Film dostępny na stronie Ninateka.pl
przed filmem polecamy prelekcję Andrzeja Lechowskiego:
oraz krótkie warsztaty Wojciecha Koronkiewicza z tworzenia szablonu z podobizną Nory Ney
Uwaga! Matryce szablonów będą dostępne w kasie kina Forum, więc każdy zainteresowany będzie mogł zrobić odbitkę na swojej torbie lub koszulce, oczywiście z zachowaniem wszelkich wymogów sanitarnych.
Informacje o artystach:
Nora Ney (1906-2003; właściwie Sonia Najman lub Zofia Neuman) – aktorka urodzona w Sielachowskich pod Białymstokiem, w żydowskiej rodzinie drobnych przemysłowców. Dzieciństwo spędziła w Baku, ale po kilku latach powróciła z bliskimi do Polski. Rodzina chciała, by poślubiła starszego, zamożnego mężczyznę, co stało się powodem jej ucieczki do Warszawy w 1923 roku. W 1926 roku została słuchaczką warszawskiego Instytutu Filmowego W. Biegańskiego i wkrótce zadebiutowała w filmie “Gorączka Złotego”. W tym samym roku dostała rolę w “Czerwonym Błaźnie”, gdzie grała główną rolę obok samego Eugeniusza Bodo. W okresie dwudziestolecia międzywojennego, u boku największych sław polskiego kina zagrała w 12 filmach, które przyniosły jej wielką popularność. W plebiscycie widzów otrzymała miano “Królowej polskiego kina”, nazywano ją też femme fatale polskiego ekranu.
W 1934 urodziła córkę i na kilka lat przerwała pracę artystyczną. Na plan filmowy wróciła w 1938 roku. Jej ostatnią rolą była tancerka Arleta w “Doktorze Murku” (1939). Koncertowała także z Chórem Juranda, z którym 1 czerwca 1939 roku śpiewała piosenki Juliana Tuwima i Mariana Hemara w białostockim Teatrze Miejskim.
Po wybuchu wojny uciekła z córką do Białegostoku, a potem do Moskwy, gdzie pracowała w radiu. Po wojnie wróciła do kraju, ale nie potrafiąc się odnaleźć w nowej rzeczywistości, podjęła decyzję o wyjeździe do Nowego Jorku. Niestety, nieznajomość języka angielskiego pozbawiła ją szansy na pracę w amerykańskim filmie, a nieznajomość jidisz – w Teatrze Żydowskim. Przez wiele lat imała się więc różnych zajęć poza światem artystycznym. Po raz czwarty wyszła też za mąż. Zmarła w 2003 roku w Silverado w Kalifornii.
(źródło: JewishBialystok.pl)
Dziga Wiertow (1896-1954; właściwie Dawid A. Kaufman) – reżyser filmowy, teoretyk filmu, jeden z wybitniejszych dokumentalistów w dziejach kinematografii, nowator w dziedzinie technik montażowych. Urodził się i wychował w Białymstoku, w rodzinie Abla Kaufmana, żydowskiego księgarza i Fajgi z domu Halpern. W białostockim konserwatorium rozpoczął studia muzyczne. Rodzinne miasto opuścił z rodziną w 1915 roku i osiedlił się najpierw w Moskwie, a później w Petersburgu. Na potrzeby swojej twórczości poetyckiej, pisarskiej i politycznej przyjął pseudonim „Dziga Wiertow” (od ukr. дзиґа – bąk).
Pierwsze materiały filmowe zaczął montować już w 1917 roku dla moskiewskiego komitetu kinowego. W latach 1922–1924 kierował eksperymentatorską grupą Kino-Oko, wydającą m.in. kronikę filmową „kinoprawda”. Podstawowym celem Wiertowa, o którym wiele pisał, było „uchwycenie w filmie prawdy”, pokazywanie fragmentów rzeczywistości, które zebrane razem mają większą wartość niż to, co można zobaczyć gołym okiem. Wiertow wierzył w wyższość kamery filmowej nad okiem ludzkim.
Krytykował film fabularny, który uważał za „opium dla mas”. W 1922 roku ogłosił z członkami grupy Kino-Oko radykalny manifest, negujący rozrywkowe kino zachodnie przedstawiające wyidealizowany świat burżuazji oraz postulujący filmowanie zwykłych, prostych ludzi. Dużo uwagi poświęcał montażowi filmowemu, wprowadzając w swoich filmach nowatorskie techniki i nie stroniąc w późniejszych filmach od formalnych eksperymentów. Po pojawieniu się filmu dźwiękowego, eksperymentował z dźwiękiem.
Twórczość Wiertowa ograniczyło oficjalne uznanie w ZSRR socrealizmu i wzrost popularności filmu fabularnego. Ostatnim filmem, w którym udało się mu zachować swoją artystyczną wizję filmu dokumentalnego była “Kołysanka” (1938). Po utracie możliwości niezależnego tworzenia filmów, Wiertow ograniczył działalność do montażu kronik filmowych. Zmarł w 1954 roku, został pochowany w Moskwie.
Informacje o filmach:
Córka generała Pankratowa
Polska 1934, 79′
reż. Mieczysław Znamierowski
obsada: Nora Ney, Kazimierz Junosza-Stępowski, Franciszek Brodniewicz, Jerzy Leszczyński
Rok 1905. Na ziemiach polskich znajdujących się pod rosyjskim zaborem wybucha rewolucja przeciwko carskiemu ciemiężcy. Aniuta (brawurowa Nora Ney), córka generała Pankratowa, dowódcy warszawskiej żandarmerii, zakochuje się z wzajemnością w przypadkowo poznanym polskim rewolucjoniście Bolesławie Ratomskim. Ojciec nalega na jej ślub z rosyjskim rotmistrzem i hrabią Andriejem Bobrowem, co wzmocniłoby pozycję generała, któremu przełożeni nie mogą wybaczyć jego małżeństwa z Polką. Aniuta, z miłości dla ojca, zgadza się. Jednak wkrótce w dziewczynie, która spotyka się z krewną swej matki Anieli, budzą się dawno zapomniane uczucia. Wstrząśnięta widokiem brutalnie stłumionej manifestacji polskich patriotów, dokonanej przez Bobrowa, zwraca zaręczynowy pierścionek. Jej serce coraz mocniej bije dla polskiej sprawy…
Odrestaurowany cyfrowo film jest dostępny na stronie Ninateka.pl:
https://ninateka.pl/film/corka-generala-pankatowa-mieczyslaw-znamierowski
Człowiek z kamerą filmową
ZSRR 1929, 68′
reż. Dziga Wiertow
Poetycki obraz Moskwy lat 20. XX wieku, obserwowanej od wczesnych godzin rannych do momentów szczytu. Setki perspektyw, doskonały montaż i wielki żywioł filmowania. Wiertow nie tylko rejestruje rzeczywistość, ale tworzy ją na nowo za pomocą wszechmocnego oka kamery. Niezwykłe rytmiczne zestawienia ujęć prowokują skojarzenia, obrazy codzienności zderzają się z autotematycznymi zdjęciami ukazującymi proces tworzenia dzieła filmowego
Ciekawostki (Filmweb.pl):
* Film był kręcony w Moskwie, Kijowie i Odessie
* W 2003 roku zespół The Cinematic Orchestra wydał słynny soundtrack do filmu
* W filmie wykorzystano wiele technik, które ponad 50 lat później pozwoliły Godfrey’owi Reggio stworzyć inne dzieło – “Koyaanisqatsi”. “Człowiek z kamerą filmową” wyprzedził swoje czasy o wiele lat
* Film znalazł się na liście stu najlepszych filmów w historii kina, zorganizowanej przez magazyn “Time” w 2005 roku
Zrekonstruowana przez Old Films Revival Project wersja filmu:
Nasi Goście:
Andrzej Lechowski – historyk, muzealnik, wieloletni dyrektor Muzeum Podlaskiego. Autor i współautor wielu wystaw historycznych, autor koncepcji Muzeum Ikon w Supraślu, autor lub współautor książek oraz publikacji o historii Białegostoku i postaciach związanych z miastem, a także felietonów historycznych w lokalnej prasie.
Wojciech Koronkiewicz – dziennikarz, poeta, filmowiec („Fikcyjne Pulpety”, „Baćman” i cykl „Poczet poetów polskich”). Napisał książkę „Z Matką Boską na rowerze”. Szablony wycina od czasów komuny. Innym przeszło, Jemu nie. Widocznie nie zauważył, że czasy się zmieniły. Taki białostocki Banksy. Tyle że tamtemu wyszło, a temu jak zwykle nie. Ma rower.
Denis Viren – nasz moskiewski przyjaciel, filmoznawca i polsko-rosyjski tłumacz.